III. EKOLOGIA klasa VIII

                                                                                                                                fot. A.Szacka

Temat:  Populacja i jej cechy

POPULACJA – grupa osobników tego samego gatunku, żyjących na określonym obszarze w tym
                            samym czasie
                           
Organizmy tego samego gatunku tworzą wiele różnych populacji.

CECHY POPULACJI:

1. Liczebność i zagęszczenie

LICZEBNOŚĆ – liczba wszystkich osobników danego gatunku, występujących na danym terenie  
                              w tym samym czasie,
ZAGĘSZCZENIE – liczba osobników przypadająca na określoną jednostkę powierzchni lub
                                   objętości

      Czynniki wpływające na liczebność i zagęszczenie:
                    ROZRODCZOŚĆ – liczba potomstwa wydawanego na świat w określonym czasie,
                    ŚMIERTELNOŚĆ – liczba osobników populacji, które umarły w określonym czasie,
                    MIGRACJE czyli przemieszczanie się osobników między populacjami. Mamy dwa
                                         rodzaje migracji:
                                         a)  emigracje – odłączenie się osobników od populacji,
                                         b)  imigracje – przyłączanie się osobników do populacji,
     

 Czasami organizmy przemieszczają się w poszukiwaniu pokarmu, lub z powodu zmiany pór roku. 
     Nie mówimy wtedy o migracjach tylko o wędrówkach.

2. Struktura przestrzenna populacji

STRUKTURA PRZESTRZENNA – sposób rozmieszczenia osobników na zajmowanym     
                                                              obszarze,
 Typy rozmieszczenia:
         a)  losowe – osobniki żyją pojedynczo lub w grupach, w różnych odległościach od siebie
                               ( występuje np. u roślin rozsiewanych przez wiatr – mniszek lekarski)
         b)  równomierne – osobniki populacji żyją w prawie jednakowych odległościach od siebie,
                               ( występują np. u organizmów, które konkurują o terytorium – głuptaki)
         c)  skupiskowe – osobniki żyją w oddalonych od siebie grupach
                               ( występuje np. u owadów żyjących w społecznościach – mrówki, lub u
                                 zwierząt stadnych – antylopy)

2. Struktura płciowa populacji

STRUKTURA PŁCIOWA - stosunek liczby osobników żeńskich do osobników męskich, właściwe
                                                proporcje pozwalają zachować odpowiednią liczebność,
STRUKTURA WIEKOWA – stosunek liczby osobników w poszczególnych okresach
                                                   rozwojowych,
         Wyróżniamy trzy okresy rozwojowe:
             a)  młodzieńczy – organizm nie jest jeszcze zdolny do rozrodu, okres ten trwa od narodzin do
                                             osiągnięcia dojrzałości płciowej’
             b) rozrodczy – trwa od momentu osiągnięcia zdolności do rozrodu,
             c) starości – rozpoczyna się od momentu utraty zdolności do rozrodu i trwa aż do śmierci,
         
          Strukturę wiekową można przedstawić za pomocą piramid wieku

Utrwal wiadomości i wykonaj zadania. Pobierz kartę pracy
KARTA PRACY 1 (organizm a środowisko, populacja):
https://drive.google.com/file/d/1w6KpdG3jnfi2gxtoYAT8o25bo0fvAGJZ/view?usp=sharing

ZALEŻNOŚCI MIĘDZY ORGANIZMAMI

W każdym środowisku organizmy wchodzą ze sobą w różne zależności.
Mogą one dotyczyć organizmów jednego gatunki lub różnych gatunków.
Zależności mogą przynosić organizmom korzyści lub straty. Mogą być też obojętne.

KONKURENCJA – organizmy rywalizują o te same, ograniczone zasoby środowiska.

     Wyróżnia się dwa rodzaje konkurencji:

     a) konkurencja wewnątrzgatunkowa – współzawodniczą ze sobą osobniki tego samego
                                                                        gatunku,
     b) konkurencja międzygatunkowa – współzawodniczą organizmy różnych gatunków

       O co konkurują rośliny  a o co zwierzęta?
       

SKUTKI KONKURENCJI WEWNĄTRZGATUNKOWEJ:

·        Podział przestrzeni na terytoria

·        Ustalenie hierarchii w stadzie

·        Śmierć słabszych osobników

Rywalizację wygrywają osobniki silniejsze i najlepiej przystosowane.
Zyskują one pierwszeństwo do rozrodu, przekazują swoje geny.
W konsekwencji konkurencja wewnątrzgatunkowa prowadzi do
umocnienia się gatunku.

SKUTKI KONKURENCJI MIĘDZYGATUNKOWEJ:

·        Wyparcie osobników jednego gatunku przez drugi (pokrywają się nisze   
    ekologiczne  różnych gatunków, 

·        Zmiana niszy ekologicznej przez jeden z gatunków 

DRAPIEŻNICTWO – jedne organizmy – drapieżniki zjadają inne organizmy –
                                 ofiary. Drapieżniki odnoszą korzyści a ofiary ponoszą straty.

Znaczenie drapieżników:
     Dokonują one selekcji, (zabijają osobniki stare, chore, słabe) w wyniku, której przy
     życiu  pozostają osobniki zdrowe i silne. Również drapieżniki, które nie potrafią
     polować giną.

Przystosowania do drapieżnictwa:
 - smukłe ciało,
 - długi ogon,
 - obszerna klatka piersiowa i duże płuca,
 - dobrze rozwinięte narządy zmysłów,
 - umięśnione kończyny,
 - ostre kły i pazury a u ptaków ostry zakrzywiony dziób i szpony,
 - odpowiednia budowa układu pokarmowego

Sposobny polowania:

     Wiele drapieżników po prostu goni swoje ofiary, chwyta je i pożera. Większość
      jednak  stosuje różnorodne strategie, aby zdobyć pokarm.
     Oto kilka przykładów:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwietnik_(paj%C4%85k)#/media/Plik:MisumenaVatia_wwalas.jpg 

                                                    http://karmanam.blogspot.com/2016/02/modliszki.html

https://sylwunia1986.flog.pl/wpis/12711791/mala-zdobycz-tygrzyka-

https://dinoanimals.pl/zwierzeta/meduzy-najstarsze-zwierzeta-swiata/attachment/osa_morska/

https://plfoto.com/index.php?c=photo&photo_id=1213250&kategoria=murena-tygrysia&tytul=zwierzeta

http://www.nauklove.pl/przerazajaca-ryba-glebinowa-po-raz-pierwszy-nagrana-w-swoim-naturalnym-srodowisku/

Jak nie trafić „na talerz” drapieżcy?

Niektóre ofiary drapieżników po prostu ratują się ucieczką, ale wiele z nich stosuje inne formy obrony np.:

                               https://www.jestpozytywnie.pl/prawdziwi-mistrzowie-kamuflazu/ 

             http://www.listyznaszegosadu.pl/m/nauka/zaby-uzywaja-bardzo-jadowitych-kolcow-na-glowie-jako-broni-przeciwko-drapieznikom

                                                 https://swiatmakrodotcom.wordpress.com/2011/09/21/samoobrona-w-wykonaniu-owadow-mimetyzm/

         http://www.akwarysta.eu/index.php/opisy-ryb-morskich/233-najezka-diodon-holocanthus-porcupine-puffer

          https://www.oyakata.com.pl/ksiega-mistrza-oyakata/kuchnia-japonska/fugu-japonskie-danie-z-trujacej-ryby

                                                 http://dzialprzyrody.blogspot.com/2014/10/zaskroniec-zwyczajny-natrix-natrix.html

       https://sport.interia.pl/pilka-nozna/news-pancernik-maskotka-brazylijskiego-turnieju,nId,634717

       https://bafka.ovh/2017/02/05/zwierzeta-mocy-pancernik/

PASOŻYTNICTWO – jeden organizm – pasożyt, żyje kosztem drugiego organizmu
                                         – żywiciela.

Pasożyt z reguły nie dąży do śmierci żywiciela, ale go osłabia. Żywiciel jest dla niego źródłem pokarmu a czasem środowiskiem życia. 

Przystosowania do pasożytniczego tryby życia:

     1) narządy czepne:
             a)  umożliwiają utrzymanie się w ciele ofiary 
                   np. przyssawki lub haczyki u tasiemców,
              b) umożliwiają utrzymanie się na powierzchni ciała ofiary,
                   np. odnóża czepne, przyssawki

     2) uproszczona budowa ciała:
              a) u niektórych owadów brak skrzydeł np. pchła, która przemieszcza się
                   razem z żywicielem,
              b) brak narządów zmysłów u pasożytów wewnętrznych, nie są im potrzebne
                   we wnętrzu innych organizmów,

      3) duża ilość potomstwa:
               a) pasożyty składają duże ilości jaj aby zwiększyć szanse przetrwania
                   gatunku,
               *  niektóre są obojnakami, mają narządy rozrodcze męskie i żeńskie, np.
                   tasiemce,
                   które miałyby problem ze znalezieniem partnera do rozrodu,

      4) sposoby pobierania pokarmu:
               a) całą powierzchnią ciała - u tasiemca, który żyje w jelicie cienkim
                    i ma pod dostatkiem pokarmu żywiciela układ pokarmowy nie jest
                    rozwinięty,
               b) specjalne aparaty gębowe, które umożliwiają efektywne pobierania
                   pokarmu,

KARTA PRACY: zależności antagonistyczne

https://drive.google.com/file/d/132Ak3SfWrIY_yWKdyAmME0xXpLB4r1qs/view?usp=sharing

 CZYM JEST EKOSYSTEM?

               https://pl.freepik.com/darmowe-wektory/koncepcja-ekosystem-plaski-z-rzeki_2739734.htm

EKOSYTSEM- to zbiór elementów ożywionych i nieożywionych które wzajemnie na siebie wpływają, np. staw, łąka, las.

BIOCENOZA- to zbiór elementów ożywionych, które budują ekosystem. Tworzą ją wszystkie populacje występujące na danej przestrzeni w określonym czasie, powiązane wzajemnymi zależnościami. Należą do niej: rośliny, zwierzęta, grzyby, protisty i bakterie.

BIOTOP- to nieożywiona część ekosystemu, stanowiąca przestrzeń życiową organizmów żywych. W skład biotopu wchodzą: powietrze, gleba, woda i skały. 

                        https://sites.google.com/site/biologia569/strona-1/czym-jest-ekosystem/Ekosystem%20-%20Elementy%20skladowe.jpg?attredirects=0

RODZAJE EKOSYSTEMÓW

● Ekosystemy naturalne- powstały bez udziału człowieka i jego wpływ na   
    funkcjonowanie takich ekosystemów jest ograniczony, np. lasy, jeziora i morza,

● Ekosystemy sztuczne- powstały w wyniku działalności człowieka i co przez niego
   cały czas przekształcane, np. pola, sady, parki miejskie i stawy rybne,

DO CZEGO WYKORZYSTUJEMY EKOSYSTEMY?

● POZYSKIWANIE ŻYWNOŚCI

- Ekosystemy naturalne są źródłem żywności, na przykład morza dostarczają ryb i
   skorupiaków,

- Niektóre ekosystemy sztuczne tworzy się po to, aby uzyskiwać z nich żywność, na
   przykład pola uprawne,

● UZYSKIWANIE SUROWCÓW

- Ekosystemy leśne są źródłem drewna, z którego produkuje się między innymi
   meble i papier,

- Niektóre ekosystemy przekształca się aby pozyskać surowce, takie jak żwir,
   piasek czy węgiel,

● NIEMATERIALNE UŻYTKOWANIE EKOSYSTEMÓW

- Ekosystemy leśne oczyszczają powietrze z dwutlenku węgla i chronią pobliskie
   tereny przed powodziami,

- tereny zielone w miastach pozytywnie wpływają na ludzi, między innymi kontakt z
   naturą obniża poziom stresu,

PRZEMIANY EKOSYSTEMÓW

SUKCESJA- proces stopniowych zmian ekosystemu, prowadzący do powstania ekosystemu o większej liczbie gatunków

● SUKCESJA PIERWOTNA- to rozwój biocenozy w miejscu, w którym nie było
   wcześniej żadnych organizmów.

                                                                https://www.pomoceszkolne24.pl/images/products/zoom/Ekologia-dla-liceum.8293.jpg

● SUKCESJA WTÓRNA- to rozwój biocenozy na terenie zmienionym przez
   człowieka lub pod wpływem takich czynników, jak pożar czy powódź.

                                                      https://ib.bioninja.com.au/_Media/secondary-succession_med.jpeg

Autor : Aleksandra, klasa VIII